Page 81 - Konsument w swiecie cyfrowym

Konferencja „Konsument w świecie cyfrowym”, Wrocław 25 marca 2015 r.

członkowskiego, na którego terytorium konsument ma miejsce zamieszkania (art. 18 ust. 2 rozpo-
rządzenia Bruksela I bis).

Uregulowania te ograniczyć należy wyłącznie do jurysdykcji międzynarodowej, nie naruszając
przy tym właściwości krajowej, która zdaniem K. Gajdy-Roszczynialskiej, jest pozostawiona lex
fori. Według tej Autorki, sytuacja taka „prowadzi do problemów w sytuacji, gdy krajowe prawo
proceduralne nie zna podobnego pojęcia ochrony konsumenta w sprawach niemających implikacji
transgranicznych i dlatego też nie zapewnia właściwego sądu w miejscu stałego zamieszkania
konsumenta. Powyższe regulacje wskazują na szczególną ochronę przypisaną konsumentowi,
który w sporach transgranicznych występuje potencjalnie jako strona słabsza. Wyraża się to przede
wszystkim w zastosowaniu w odniesieniu do powoda o statusie konsumenta rozwiązania opartego
na jurysdykcji przemiennej, podczas gdy kontrahent konsumenta został objęty restrykcyjną kon-
strukcją jurysdykcji wyłącznej. W tej kategorii spraw cywilnych dopuszczalne jest także zawarcie
umowy o jurysdykcję, jeżeli: a) została zawarta po powstaniu sporu; b) przyznaje konsumentowi
uprawnienie do wytaczania powództwa przed sądy inne niż wymienione w sekcji 4 rozporządze-
nia Bruksela I bis; c) została zawarta między konsumentem i jego kontrahentem, którzy w chwili
zawarcia umowy mieli miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w tym samym państwie człon-
kowskim, a umowa ta uzasadnia jurysdykcję sądów tego państwa członkowskiego (chyba, że taka
umowa nie jest dopuszczalna według prawa tego państwa członkowskiego).

Takie podejście prawodawcy unijnego do problemu jurysdykcji krajowej w sprawach konsu-
menckich jest uzasadnione tym, że konsument jest stroną słabszą, zdecydowanie mniej przygo-
towaną do efektywnego dochodzenia swoich roszczeń, zwłaszcza jeśli miałby to czynić w innym
państwie członkowskim UE, w oparciu o obce mu prawo procesowe. Niewątpliwie konsumenci
nie są zorientowani w kwestii przepisów mających decydujące znaczenie przy rozstrzyganiu trans-
granicznych sporów konsumenckich, co wpływa także na marginalne znaczenie transgranicznych
postępowań sądowych. Nie należy jednak bagatelizować tej możliwości dochodzenia swoich praw
przed sądem, zwłaszcza w dobie rozwoju transgranicznego handlu i rynku usług, którego poten-
cjalną stroną może stać się każdy obywatel, niezależnie od swego miejsca zamieszkania. Dlatego
też w dalszej części opracowania przedstawione zostaną istotne zagadnienia prawne budzące wąt-
pliwości podmiotów będących stroną transgranicznego sporu konsumenckiego.

3. Działalność orzecznicza ETS w sprawach dotyczących umów
z udziałem konsumentów

Ze względu na krótki czas obowiązywania rozporządzenia Bruksela I bis, którego postanowienia
stosuje się od 10 stycznia 2015 r., omówiona w tej części opracowania działalność orzecznicza Try-
bunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnosić się będzie do rozporządzenia Bruksela I, którego
postanowienia w zakresie postępowań z udziałem konsumentów są tożsame względem rozporządze-
nia Bruksela I bis. Należy także w tym miejscu jednoznacznie podkreślić, iż sekcja 4 obu wskazanych
rozporządzeń poświęcona jest zagadnieniu jurysdykcji w sprawach dotyczących umów z udziałem
konsumentów. Zmieniona jest jednak numeracja poszczególnych artykułów (w przypadku rozporzą-
dzenia Bruksela I kwestia ta regulowana była przez art. 15-17, zaś w rozporządzeniu Bruksela I bis
są to art. 17-19), zaś ich redakcja w zasadzie nie uległa zmianie w rozporządzeniu Bruksela I bis
w porównaniu do treści rozporządzenia Bruksela I. Niewątpliwie regulacje te stanowią o szczególnej
ochronie konsumenta jako słabszego uczestnika obrotu gospodarczego.

K. Gajda-Roszczynialska, op. cit., s. 381.
J. Gołaczyński, Współpraca sądowa w sprawach cywilnych i handlowych w Unii Europejskiej, Warszawa 2007, s. 43.

81