Page 80 - Konsument w swiecie cyfrowym

Konferencja „Konsument w świecie cyfrowym”, Wrocław 25 marca 2015 r.

strumentów internetowych, co w dobie wysoko rozwiniętego procesu cyfryzacji społeczeństwa
jest naturalnym jego efektem. Zwiększona aktywność uczestników rynku generuje proporcjonalnie
większą liczbę sporów na tle wykonywanych zobowiązań. Ostatecznym wyjściem z zaistniałego
sporu, wobec braku możliwości jego rozwiązania na drodze polubownej, jest wszczęcie postępo-
wania sądowego. W niniejszym opracowaniu przedstawione zostaną kluczowe – w mojej opinii
– orzeczenia ETS, zwracające uwagę na istotne problemy związane z ustaleniem właściwej jurys-
dykcji sądowej w transgranicznych sporach konsumenckich.

2. Jurysdykcja w sprawach dotyczących umów z udziałem
konsumentów

W przypadku zaistnienia sporu konsumenckiego o transgranicznym charakterze kluczowym proble-
mem jest ustalenie właściwej jurysdykcji sądu, którego zadaniem będzie jego rozpoznanie i rozstrzyg-
nięcie. Mimo podejmowanych przez prawodawcę unijnego prób ujednolicenia przepisów prawnych
w tym zakresie względem państw członkowskich Unii Europejskiej, w poszczególnych porządkach
prawnych krajów członkowskich istnieją różnice, które mogą mieć decydujące znaczenie i wpływ
na rozstrzygnięcie wydane w toczącym się sporze. Dlatego też wobec braku możliwości zrealizowa-
nia idei europejskiego kodeksu postępowania cywilnego, prawodawca unijny przyjął pakiet szeregu
rozporządzeń, których przedmiotem regulacji są wybrane aspekty międzynarodowego postępowania
cywilnego. Wśród nich kluczowe znaczenie mają postanowienia Rozporządzenia Parlamentu Euro-
pejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z 12 grudnia 2012 r. (dalej: Bruksela I bis), które 10 stycznia
2015 r. zastąpiło Rozporządzenie nr 44/2001 (dalej: Bruksela I).

Prawodawca unijny, respektując zasadę równouprawnienia stron w procesie cywilnym, będą-
cą ogólnie przyjętym standardem w porządkach prawnych państw UE, tworzy ogólną zasadę, iż
w sporach transgranicznych powództwo powinno być wytoczone w tym państwie, w którym po-
zwany ma miejsce zamieszkania bądź siedzibę. Bez wątpienia jest to podstawowy czynnik pozwa-
lający na określenie właściwej jurysdykcji. Jednak w procesie kształtowania unijnego porządku
prawnego odnoszącego się do sporów o charakterze transgranicznym, wzięto również pod uwagę
realia ekonomiczne i społeczne, co odzwierciedlają przepisy szczególne uwzględniające szereg
wyjątków od tej normy, które zastrzeżone są na korzyść niektórych grup podmiotów, jak np. ubez-
pieczonych, konsumentów, czy pracowników. Wobec powyższego, w prawie europejskim stan-
dardem jest szczególne ukształtowanie zagadnienia jurysdykcji w celu zapewnienia konsumentom
pełnego dostępu do sądu. Odzwierciedlone jest ono w sekcji 4 (Jurysdykcja w sprawach doty-
czących umów z udziałem konsumentów) W art. 18 rozporządzenia Bruksela I bis (odpowiednio
– w art. 16 rozporządzenia Bruksela I) określono szczególną jurysdykcję w sprawach umów kon-
sumenckich, zarówno w sytuacji, w której powodem jest konsument, jak i kontrahent konsumenta.
W sytuacjach, w których konsument występuje w roli powoda, może on – zgodnie z art. 18 ust. 1
rozporządzenia Bruksela I bis – wytoczyć powództwo przeciwko swojemu kontrahentowi przed
sądem państwa członkowskiego, na terenie którego kontrahent ma miejsce zamieszkania, albo bez
względu na miejsce zamieszkania kontrahenta – przed sądem w którym konsument ma miejsce
zamieszkania. W odmiennym przypadku, tj. gdy stroną powodową jest kontrahent konsumenta
– ma on możliwość wytoczenia powództwa przeciwko konsumentowi tylko przed sądy państwa

Por. B. Trocha, Ochrona strony słabszej w europejskim prawie procesowym, [w:] Dochodzenie roszczeń w Unii Eu-
ropejskiej, Warszawa 2013, s. 13, dostępny pod adresem: http://www.m.wardynski.com.pl/download/gfx/wardynski/pl/
defaultaktualnosci/26/272/1/wardynski_i_wspolnicy_dochodzenie_roszczen_w_ue_styczen_2013.pdf (dostęp w dniu
15.03.2015 r.).

Por. K. Gajda-Roszczynialska, Sprawy o ochronę indywidualnych interesów konsumentów w postępowaniu cywil-
nym, Warszawa 2012, s. 380.

80